ANADOLU'NUN HAZİNELERİ -> ULU CAMİ - SİVAS DİVRİĞİ

Divriği Cami 1228–29 yıllarında Mengücekli beyi Ahmed Şah tarafından inşa ettirilmiştir. Bu muhteşem eser Sivas ilinin Divriği ilçesinde bulunmaktadır. Aynı adla bilinen darüşşifa (hastane) ise aynı tarihte, Ahmed Şah'ın eşi ve Erzincan beyi Fahreddin Behramşah’ın kızı olan Turan Melek tarafından Ahlâtlı Muğis oğlu Hürrem Şah adlı bir mimara yaptırılmıştır. Caminin güney duvarına yapışık bir biçimde bulunmaktadır.

Orta bölümü bir ışıklık kubbesi ile örtülmüştür, giriş ile birlikte dört eyvandan oluşur. Darüşşifanın kuzeydoğu köşesinde türbe yer alır. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası 1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine alınmıştır.

Plan tipi ve süsleme olarak benzeri olmayan bir eserdir. Aralarında üslup birliği olmayan üç ana kapının süslemeleri birbirinden farklıdır. İki başlı kartal motifini de içeren süslemeler son derece taşkın ve barok karakterlidir. Batı kapısında Alaaddin Keykubad’ın arması olan çift başlı kartal ile Ahmet Şahın arması olan doğan motifi bulunmaktadır.

Caminin içi mihraba dik beş avludan oluşur. Orta avlu diğerlerinden daha geniştir. Burada yer alan dilimli mihrap önü kubbesi dıştan kümbete benzeyen piramit bir örtü ile örtülmüş ve dışarıdan da camiye hakim bir hale getirilmiştir. Orta avluda bir ışıklık yer alır. Işıklık kubbesine geçişte yelpaze biçimli Türk üçgenleri kullanılmıştır. Camide avluların hepsi birbirinden farklı yıldız tonozlarla örtülmüştür. Bu camide hem Selçukluların avlulu plan tipini, hem de Emevi plan tipini bir arada görmek mümkündür.

Bugün kirişleme izleri kalmış olan ahşap hünkâr mahfili Anadolu’daki en erken örneklerden birini oluşturmaktadır. Abanoz ağacından minber, kabartma sülüs yazı kuşakları ve yıldız motifleri büyük bir özenle yapılmıştır. Yapının taşkın barok karakterli ve iri süslemelerle bezeli mihrabı da eserin önemli bölümlerindendir. 

Caminin doğu cephesindeki pencerenin üzerinde Ahlatlı nakkaş Ahmet, minberde Tiflisli İbrahim oğlu Ahmed ve hattat Mehmet, caminin güney duvarındaki ayet şeridi üzerinde de Mehmet oğlu Ahmet’in adları yazılıdır. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Selçuklu dönemi içinde küçük sayılabilecek yapı topluluklarından biri olmasına karşın, altı zanaatkârı ile dikkat çekici bir eserdir. Bu bağlamda yapı topluluğu, Selçukluların yanı sıra Mengücekli beyliğinde de ekip çalışmasının varlığını gösteren önemli bir örnek olarak görülmektedir.

Caminin giriş kapısına ikindi güneşi düştüğü zaman gölgelerden ayakta duran yandan bir erkek silueti belirir. Bu siluetin önünde dikdörtgene benzer bir gölge daha vardır ve bu gölgelerin Kuran okuyan ve namaz kılan bir adam olduğuna inanılır.

Evliya Çelebi Divriği Ulu Cami için "Üstat, bu mermer camiye öyle emek sarf edip, kapı ve duvarları öyle nakış bukalemun eylemiş ki, methinde diller kısır, kalem kırıktır," demiştir.

DERLEME